​

Wanda Chełmońska

 

Utalentowana, najmłodsza z czterech córek malarza Józefa Chełmońskiego i Marii
z domu Korwin Szymanowskiej. Nieakceptowana przez ojca, jako jedyna

poszła w jego ślady i została uznaną malarką.

​

​

​

​

​

Urodziła się w 1898 lub w 1901 roku (data urodzin nie jest pewna) w Kuklówce. Zmarła 15.11.1971 roku w Warszawie.

​

Jej talent rozpoznał, wspierał i szkolił (krewny ze strony matki) przedstawiciel Młodej Polski oraz secesji, jeden z najwybitniejszych polskich postimpresjonistów- Władysław Ślewiński. Dzięki jego staraniom uzyskała formalną zgodę ojca na wyjazd i naukę w Paryżu i mogła w 1914 roku rozpocząć studia w Ecole des Beaux – Arts. Później uczyła się u Maurice'a Denisa i Andre Lhote'a oraz studiowała historię sztuki na Sorbonie Wychowywana była przez matkę Marię Szymanowską, która – niezależna, pracowita i wspierająca talent córki, zapewniła Wandzie utrzymanie i rozbudziła w niej ambicje twórcze.

​

W 1913 roku Wanda Chełmońska zadebiutowała na wystawie w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Warszawie. Od 1914 roku mieszkała na stałe w Paryżu, gdzie uczestniczyła w wystawach organizowanych przez Towarzystwo Artystów Polskich w Paryżu oraz wystawiała na salonach i galeriach (m.in. Zborowskiego i Druet). Wpisała się w życietowarzyskie artystycznej bohemy. Znała m.in. Władysława Mickiewicz, Olgę Boznańską, Artura Rubinsteina. Efektem przyjaźni z Olgą Boznańska były wzajemne portrety artystek.

​

Około 1920 roku powróciła wraz z mężem Wiktorem Boczkowskim – oficerem armii Hallera – do wolnej Polski. Dzieliła swoje życie między Polskę i Francję. Jej prace wystawiano w Salonie Tuilleries i w Salonie Niezależnych. W tym czasie uczestniczyła również w wystawach w warszawskiej Galerii Zachęta i Galerii Garlińskiego. Około 1932 roku powróciła na stałe do kraju. Zamieszkała w Poznaniu na ulicy Matejki 68. Uczestniczyła aktywnie w życiu artystycznym miasta, m.in. w 1933 roku wraz z Wacławem Taranczewskim założyła poznański Związek Polskich Artystów Plastyków.

​

 

W 1933 brała udział w wystawa prac grupy malarek „Ars Feminae” w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie.

Malowała przede wszystkim portrety i martwe natury oraz pejzaże. Pracowała w oleju, w pastelach, gwaszu i akwareli. Wystawiała, sprzedawała, była niezależna i atrakcyjna. W 1928 roku tak o niej pisała Aurelia Wyleżyńska:

„Wanda Chełmońska jest piękna, wysoka, wspaniale zbudowana, o ciemno złotych włosach. Można by rzec: Wenus renesansowa, tylko Wenus dobrze wysportowana. Harmonia jej ruchów idzie w parze z żywotnością i siłą. Bije od niej zdrowy temperament artystki, która obok swej sztuki żyje życiem normalnej kobiety, wszechstronnem i pełnem: jest matką, światową damą, sportsmenką i ciekawską życia”1.

​

W czasie II wojny światowej, w 1940 roku została wysiedlona z Poznania. Okupację, wraz z matka i córką Krystyną, spędziła głównie w majątku Gierczyce. Uczyła rysunku i języka francuskiego na tajnych kompletach organizowanych w Opatowie. 
Po wojnie powróciła do Poznania i mieszkania na ul. Matejki 68. Realizowała się jako pedagożka – wykładała kostiumologię 
i historię ubioru w Państwowej Wyższej Szkole Operowej w Poznaniu.

​

W 1958 roku w Poznaniu miała miejsce jej monograficzna wystawa.

Zaprezentowała prace inspirowane polskim folklorem, architekturą oraz kompozycje kwiatowe, mariny i portrety, sceny religijne.

Była kolorystką: "I to jest moja pierwsza życiowa wypowiedź!" (...)

"Odczucie polskości, czerpanie tematyki z życia ludu i zabytków historycznych, wysuwanie na czoło koloru, zbliża Chełmońską do twórczości jej ojca. Wypowiedź ostateczna należy jeszcze do samej artystki [...]"za Ilustrowanego Kuriera Polskiego" z 1958 roku.2

 

----

1 Aurelia Wyleżyńska, Artystki polskie w Paryżu, „Świat Kobiecy”, 1928.

2 Agnieszka Warnke, Przyćmiony talent: dzieci wybitnych Polaków, dostępne online: https://culture.pl/pl/artykul/przycmiony-talent-dzieci-wybitnych-polakow [04.12.2023].

​

BIBLIOGRAFIA:

Borucki M., Wybitne dzieci sławnych Polaków, Warszawa 2019. Sosnowska J., Malarz, Warszawa 2021.
Sosnowska J., Poza kanonem, Warszawa 2003.

Wyleżyńska A., Artystki polskie w Paryżu, „Świat Kobiecy”, 1928.
ART OUTLET AUKCJA SZTUKI DAWNEJ, DOM AUKCYJNY DESA UNICUM 1916, dostęp:

Wystawa malarstwa Wandy Chełmońskiej, 1958,Galeria Miejska Arsenał, https://cyryl.poznan.pl/kolekcja/wystawa-malarstwa-wandy-chelmonskiej-1958-galeria- miejska-arsenal/ [04.12.2023].

 

Opracowanie: Olga Gałuszek 05.12.2023

​