Jan Wieloch i Albert Kaczmarek
o Janinie Antonini Lewandowskiej
z domu Dowbor-Muśnicka
Janina Lewandowska (ur.22.04. 1908 w Charkowie – zm. 22.04. 1940 w Katyniu)
Lotniczka, śpiewaczka, jedyna kobieta zamordowana w Katyniu, córka generała Józefa
Dowbora-Muśnickiego. Postać mało znana szerszemu kręgowi odbiorców, a w świetle zachowanej dokumentacji niemal zapomniana. Jej sylwetka pojawia się tylko na kilku, często nieostrych, zdjęciach.
W 1918 Janina z całą rodziną przybyła do Wielkopolski. Państwo Dowbor-Muśniccy osiedlili się w podpoznańskim Lusowie, gdzie zamieszkali w pałacu nad jeziorem. Tam urodziła się młodsza siostra Janiny – Agnieszka i tam zmarła w 1920 roku matka.
W późniejszych latach Jadwiga mieszkała na stancji w Poznaniu, ponieważ uczęszczała do Państwowego Gimnazjum Żeńskiego im. gen. Jadwigi Zamoyskiej. Następnie podjęła studia w Państwowym Konserwatorium Muzycznym (dzisiejsza Akademia Muzyczna), w klasie fortepianu i śpiewu.
Okazjonalnie występowała na poznańskich scenach, posługując się pseudonimem Janina Doris (jej ojciec sprzeciwiał się występom córki w kabarecie i na scenie). Po krótkim czasie rozpoczęła pracę na poczcie w Poznaniu w charakterze telegrafistki i na Międzynarodowych Targach Poznańskich.
W latach 1933-1934 Janina Dowbor-Muśnicka przeszła kursy obsługi telegrafów Hughesa. Odbywała je w Zegrzu pod Warszawą, Dęblinie i we Lwowie.
W 1937 w Rzadkowie pod Chodzieżą i Tęgoborzu ukończyła kursy szybowcowe, uzyskując uprawnienia kategorii A, B, C i D, co umożliwiło jej wstąpienie do Aeroklubu Poznańskiego.
W tym samym roku zmarł jej ojciec. W październiku 1938 roku brat Olgierd popełnił samobójstwo. Prawdopodobnie pod koniec lat 30. zdobyła licencję pilota samolotów. Miłość do lotnictwa połączyła Janinę Dowbor-Muśnicką z instruktorem szybownictwa Mieczysławem Lewandowskim, za którego wyszła w czerwcu 1939 roku. Najprawdopodobniej dobrowolnie z chwilą wybuchu II wojny światowej podjęła decyzję o walce z wrogiem i dlatego przedostała się na wschodnie tereny. Tam przyłączyła się do ewakuującej się obsługi bazy lotniczej nr 3 w Ławicy. I wraz z tą grupą 22 września trafiła do sowieckiej niewoli w okolicach Husiatynia w dzisiejszej Ukrainie. Jak podają źródła, Janina była już wtedy oficerem. Trafiła do obozu w Ostaszkowie. W listopadzie 1939 została przeniesiona do innego obozu NKWD zlokalizowanego w prawosławnej Pustelni Optyńskiej w Kozielsku.
Kiedy 5 marca 1940 roku zapadła decyzja o zamordowaniu polskich oficerów (tajna decyzja nr P13/144) Janinę wywieziono z obozu 20 kwietnia 1940 roku ( zgodnie z listą wywozową nr 0401 poz. 53) i zamordowano dwa dni później, w dniu jej 32 urodzin.
W 1943 roku Niemcy odkryli masowe groby polskich oficerów w lesie katyńskim. Pośród kilku tysięcy odnalezionych ciał znaleziono jedno ciało kobiety. Czaszkę Janiny Lewandowskiej, jedynej kobiety zamordowanej w Katyniu, przetransportowano do Wrocławia, gdzie w ukryciu przetrwała okres komunizmu w Polsce.
W 2005 roku złożono ją z wojskowymi honorami w rodzinnym grobie w Lusowie. W 2007 Janinę Lewandowską awansowano pośmiertnie do stopnia porucznika.
Źródła
https://iderepublica.pl/znani-nieznani/indeks/janina-antonina-lewandowska/
https://www.polishairforce.pl/lewandowska.html
https://muzeumlusowo.pl/corki-generala/
Autor tekstu Jan Wieloch
